هرآنچه که باید از آزمایش کبد چرب بدانید :
کبد بزرگترین اندام داخلی است و برای بقا و سلامت کلی بسیار مهم است. کبد عضو اصلی بدن برای پردازش مواد غذایی و مواد زاید است. خون از سراسر بدن به سمت کبد می‌رود تا از هرگونه مواد مضر مانند داروها سم زدایی شود. کبد همچنین صفرا تولید می‌کند که برای هضم در روده استفاده شده و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود. یک کبد سالم حاوی چربی بسیار کم یا بدون چربی است. در صورت مصرف غذای چرب، فست فودی و یا مصرف الکل، بدن مقداری از کالری را به صورت چربی در کبد ذخیره می‌کند که کبد چرب نامیده می‌شود.
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که کبد در شکستن چربی‌ها دچار مشکل شده و با جمع شدن چربی در بافت‌های کبد، فرد دچار کبد چرب می‌گردد و زمانی مشخص می‌شود که ۱۰ درصد یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد. آزمایش کبد چرب شامل مجموعه‌ای از آزمایشات است که پزشک با توجه به نتایج آنها و شرح حال بیمار و معاینات فیزیکی در مورد تشخیص آن نظر می‌دهد.
امروزه در سراسر جهان به دلیل افزایش رژیم غذایی ناسالم و کاهش تحرک کبد چرب بسیار شایع است. بیماری کبد چرب می‌تواند باعث التهاب کبد شود (معروف به استئاتوهپاتیت) و به مرور زمان می‌تواند باعث ایجاد زخم در کبد شده که به عنوان سیروز شناخته می‌شود. سیروز کبدی جدی است، می‌تواند باعث نارسایی کبد شود و گاهی ممکن است منجر به سرطان شود. به همین دلیل است که تشخیص زودهنگام بیماری کبد چرب برای جلوگیری از آسیب به کبد و کاهش خطر ابتلا به بیماری های جدی تر در آینده مهم است.
انواع کبد چرب و علایم آنها
کبد شما بزرگترین عضو بدن شماست. بیماری کبد چرب وضعیتی است که چربی در کبد تجمع می‌یابد. بیماری کبد چرب دارای دو نوع اصلی است:
بیماری کبد چرب غیر الکلی: که با مصرف زیاد الکل ارتباطی ندارد و دو نوع وجود دارد، کبد چرب ساده، که در آن چربی در کبد وجود دارد، اما التهاب یا آسیب سلول‌های کبدی کم است یا اصلاً وجود ندارد. کبد چرب ساده معمولاً آنقدر بد نمی‌شود که باعث آسیب یا عوارض کبدی شود.
کبد چرب استئاتوهپاتیت غیر الکلی، که در آن کبد دچار التهاب و آسیب سلولی و همچنین تجمع چربی می‌شود. التهاب و آسیب سلول های کبدی می‌تواند باعث فیبروز یا زخم شدن کبد شود و حتی می‌تواند منجر به سیروز یا سرطان کبد شود.
بیماری کبد چرب الکلی: بیماری کبد چرب الکلی به دلیل مصرف زیاد الکل است. کبد بیشتر الکلی را که فرد می‌نوشد تجزیه می‌کند، بنابراین می‌تواند از بدن خارج شود. اما فرآیند تجزیه آن قابلیت تولید مواد مضر را دارد. این مواد می‌توانند به سلول‌های کبد آسیب برسانند، التهاب را تقویت کنند و دفاع طبیعی بدن را تضعیف کنند. هرچه الکل بیشتری نوشیده شود به کبد آسیب بیشتری وارد می‌شود. بیماری کبد چرب الکلی اولین مرحله بیماری کبدی مرتبط با الکل است. مراحل بعدی هپاتیت الکلی و سیروز است.
علایم بیماری کبد چرب:
کبد چرب معمولا علامتی ندارد و به‌عنوان بیماری خاموش شناخته می‌شود، ولی در صورت وجود علایم زیر می‌توان به کبد چرب مشکوک شد.
سایر نشانه هایی که ممکن است احساس شود شامل:
در صورتیکه فرد دچار سیروز کبدی هم شود، علایم زیر ممکن است رخ دهند:
1-احتباس مایعات
2-کاهش ماهیچه ها
3-خونریزی داخلی
4-زردی پوست و چشم ها
5-نارسایی کبد
ممکن است قبل از ظهور علائم گفته شده، آسیب قابل توجهی به کبد وارد شده باشد. بنابراین تشخیص به موقع آسیب کبدی، برای به حداقل رساندن آسیب و حفظ عملکرد کبد ضروری است برای ارزیابی می توان از آزمایش کبد چرب استفاده کرد.
چه کسانی در خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستند؟
علت بیماری کبد چرب غیر الکلی ناشناخته است. یکی از شایع‌ترین دلایل ابتلا به کبد چرب اعتیاد به الکل است. بعضی از داروهای خاص و اختلالات متابولیک نیز یکی دیگر از این دلایل هستند. در بیشتر مواردی که فرد الکلی نیست، پزشکان دلیل قطعی برای ابتلا به کبد چرب را نمی‌دانند، اما موارد زیر می‌تواند باعث کبد چرب و یا افزایش خطر ابتلا به آن شوند، این عوامل شامل:
انواع آزمایش کبد چرب
-آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
-آلکالن فسفاتاز (ALP)
-آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
-بیلی روبین تام (Total bili rubin)
-آلبومین (ALb)
-گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)
-زمان تشکیل پروترومبین (PT): برای ارزیابی عملکرد لخته شدن خون انجام می‌شود. کبد آسیب دیده نمی‌تواند به میزان کافی فاکتورهای انعقادی بسازد بنابراین مقدار PT زیاد خواهد شد تا زمان لخته شدن خون را کاهش دهد.
تصویربرداری از کبد
از یک یا چند روش برای بررسی وجود چربی اضافه یا التهاب و بزرگی کبد استفاده می‌شود:
الاستوگرافی گذرا با کنترل ارتعاش یا فیبرواسکن، نوع پیشرفته‌ای از سونوگرافی برای اندازه‌گیری سفتی بافت کبد است. با این روش وجود زخم یا فیبروز بافت داخلی کبد را می‌توان بررسی کرد.
نمونه برداری از کبد
همه افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی نیازی به نمونه برداری از کبد ندارند. اگر مشکوک به استئاتوهپاتیت غیر الکلی هستید یا آزمایش‌های کبد چرب نشان می‌دهند که ممکن است دچار عوارض آن مانند سیروز کبدی باشید، ممکن است پزشک به انجام بیوپسی توصیه کند. نمونه برداری از کبد تنها راه تشخیص استئاتوهپاتیت و بهترین روش آزمایش کبد چرب و تعیین شدت التهاب است.
تفسیر آزمایش کبد چرب:
خواندن آزمایش کبد چرب و تفسیر ان را به دلیل متفاوت بودن شرایط هر فرد بهتر است به پزشک خود بسپارید. خلاصه ای از تفسیر و رنج نرمال ان را در ادامه ذکر خواهیم کرد.
1. آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، که در آزمایش عملکرد کبد اندازه‌گیری می‌شود، برای غربالگری یا نظارت بر عملکرد کبد کاربرد دارد. سنجش مقادیر ALT در کنار سایر آزمایشات عملکرد کبد، مانند پروتئین کل، آلبومین، آلکالین فسفاتاز (ALP) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) به تعیین نوع بیماری کبدی کمک می‌کند.
مقدار طبیعی ALT :
مقادیر بسیار بالای ALT معمولا نشان دهنده‌ی هپاتیت حاد (کوتاه مدت) است که اغلب به دلیل عفونت ویروسی رخ می‌دهد.
2. آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST)، آنزیمی است که در کبد، گلبول‌های قرمز خون، قلب و سایر عضلات یافت می‌شود.
مقدار طبیعیAST:
نکته: در برخی بیماری‌های کبدی، به ویژه هنگامی که مجاری صفراوی مسدود شده باشند، یا در سیروز کبدی، ممکن است سطح AST طبیعی باشد.
هنگامی که آسیب کبدی به دلیل الکل باشد،AST اغلب بسیار بیشتر از ALT افزایش می‌یابد.
AST می‌تواند در اثر تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز خون (همولیز) و آسیب عضلانی نیز افزایش می‌یابد.
سطح بسیار بالای AST معمولاً در هپاتیت حاد دیده می‌شود که اغلب به دلیل عفونت ویروسی رخ می‌دهد.
3. آلکالین فسفاتاز (ALP)
سنجش سطح آلکالین فسفاتاز (ALP) در خون، به‌عنوان بخشی از آزمایش عملکرد کبد درخواست می‌شود. آلکالین فسفاتاز آنزیمی است که در استخوان، کبد و به مقدار کم‌تری در روده‌ها، یافت می‌شود. مقادیر کمی ALP نیز در جفت یافت می‌شود.
مقدار طبیعی ALP:
4. بیلی روبین تام (Total bilirubin)
بیلی روبین یکی دیگر از اجزای آزمایش عملکرد کبد است که برای غربالگری، تشخیص و پایش اختلالات کبدی و کم خونی همولیتیک استفاده می‌شود
بیلی روبین به دو شکل در خون وجود دارد:
اگر بیلی روبین مستقیم افزایش یابد، ممکن است نوعی انسداد در مجاری کبدی یا مجاری صفراوی وجود داشته باشد. علت انسداد می‌تواند سنگ صفرا، هپاتیت، ضربه، واکنش دارویی یا مصرف طولانی مدت الکل باشد.
5. آلبومین (ALb)
آلبومین فراوان‌ترین پروتئین در پلاسمای خون است. سنجش آلبومین در آزمایش خون، برای غربالگری بیماری‌های کبدی، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های گوارشی و ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای بیماران بستری استفاده می‌شود.
نتیجه‌ی سنجش سطح آلبومین در خون:
مقادیر زیاد آلبومین معمولا نشان دهنده‌ی کمبود آب بدن است.
یکی از دلایل کاهش سطح آلبومین در خون می‌تواند بیماری‌های کبدی باشد.
6. گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)
گاما گلوتامیل ترانسفراز، آنزیمی است که عمدتا در کبد یافت می‌شود. به طور معمول وقتی کبد آسیب می‌بیند یا جریان صفرا مسدود می‌شود، سطح GGT بالا می‌رود. بنابراین GGT یک مارکر مفید برای تشخیص مشکلات مجاری صفراوی است.
مقدار طبیعی GGT:
نکات مهم:
حتی اگر مقدار کمی الکل در عرض ۲۴ ساعت قبل از انجام آزمایش GGT مصرف کنید، سطح آن به صورت موقت افزایش می‌یابد.
سیگار کشیدن می‌تواند باعث افزایش GGT شود.
سطح GGT بعد از غذا کاهش می‌یابد، بنابراین بهتر است حداقل ۹ ساعت قبل از انجام آزمایش، ناشتا باشید.
افزایش سطح GGT در بیماری‌های کبدی، نارسایی احتقانی قلب و نوشیدن الکل دیده می‌شود.
داروهای ضد بارداری خوراکی و کلوفیبرات نیز می‌توانند سطح GGT را کاهش دهند.
استفاده از برخی داروها نیز می‌تواند سطح GGT را افزایش دهد. این داروها عبارتند از:
خلاصه
به طور کلی می‌توان عوامل ایجاد این بیماری را به شرح زیر عنوان کرد: رژیم غذایی نادرست، استرس درونی و نهفته، مصرف دارو بیش از حد معمول، مصرف لووستاتین‌ها و غذاهای فست فودی (سوسیس، کالباس، سس، پیتزا و…) متخصصان اعتقاد دارند که شیوه ناصحیح زندگی و تبعات آن از قبیل چاقی و اضافه وزن در ابتلا به کبد چرب در بین سنین مختلف دخیل است؛ راه‌های درمان کبد چرب می‌توان به داشتن شیوه زندگی صحیح، داشتن وزن ایدئال و مناسب، انجام فعالیت‌های بدنی روزانه، پیروی از رژیم غذایی سالم، پرهیز از مصرف غذاهای چرب و سرخ کردنی و دوری از استرس اشاره کرد. البته کاهش وزن ناگهانی می‌تواند این بیماری را شدیدتر کند و کنترل وزن و رژیم غذایی بهتر است تحت نظر پزشک باشد.
