سنگ کلیه و روشهای تشخیص و درمان آن

سنگ کلیه چیست؟

سنگ کلیه (که به آن نفرولیتیازیس یا التهاب مثانه نیز گفته می‌شود) رسوبات سختی است که از مواد معدنی و نمکی تشکیل شده و در داخل کلیه‌ها تشکیل‌می‌شود.

رژیم غذایی نامناسب، اضافه وزن بدن ، مشکلات پزشکی و برخی مکمل ها و داروها از جمله دلایل ایجاد سنگ کلیه است.

سنگ کلیه می تواند بر روی هر قسمت از دستگاه و مجاری ادراری (از کلیه‌ها تا مثانه) تأثیر بگذارد -. غالباً ، سنگ‌ها با غلظت ادرار تشکیل می شوند و باعث می شوند مواد معدنی متبلور شده و بهم بچسبند.

 سنگ کلیه و مثانه

عبور سنگ کلیه از مجاری ادراری می تواند بسیار دردناک باشد ، اما اگر سنگ به موقع تشخیص داده شود ، آسیب دائمی ایجاد نمی کند. همچنین بسته به شرایط شما ، ممکن است به چیزی بیش از مصرف داروی ضد درد و نوشیدن آب زیاد برای دفع سنگ کلیه نیاز نداشته باشید.

به عنوان مثال ، اگر سنگ‌ها در دستگاه ادراری قرار بگیرند و با عفونت ادراری همراه شده یا عوارض دیگری ایجاد کنند ، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.

اگر در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه باشید ، ممکن است پزشک برای جلوگیری از ابتلا به سنگ های مکرر کلیه ، درمان پیشگیرانه را توصیه کند.

علائم سنگ کلیه
سنگ کلیه معمولاً تا زمانی که در داخل کلیه شما حرکت نکند یا به مجاری ادراری شما منتقل نشود ، علائمی ایجاد نمی کند . اگر در حالب (لوله های اتصال کلیه و مثانه ) قرار گیرد ، ممکن است جریان ادرار را مسدود کرده و باعث تورم کلیه و اسپاسم حالب شود ، که این می تواند بسیار دردناک باشد.

در این حالت ، ممکن است علائم و نشانه های زیر را تجربه کنید:

• درد شدید و شدید در پهلو و پشت ، زیر دنده ها
• دردی که به زیر شکم و کشاله ران منتقل می شود
• دردی که موج می زند و شدت آن نوسان می کند
• درد یا احساس سوزش هنگام ادرار کردن

علائم و نشانه های دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ادرار صورتی ، قرمز یا قهوه ای
• ادرار ابری یا بوی بد
• نیاز مداوم به دفع ادرار ، ادرار بیشتر از حد معمول یا ادرار در مقادیر کم
• تهوع و استفراغ
• در صورت وجود عفونت ، تب و لرز

درد ناشی از سنگ کلیه ممکن است تغییر کند – به عنوان مثال ، هنگامی که سنگ از طریق دستگاه ادراری شما حرکت می‌کند ، شدت درد افزایش می یابد.

 علایم سنگ کلیه

چه موقع به برای تشخیص سنگ کلیه باید به پزشک مراجعه کنیم؟

• اگر علائم و نشانه هایی دارید که شما را نگران می کند با پزشک خود وقت بگیرید.
• درد آنقدر شدید که نمی توانید آرام بنشینید یا موقعیت راحتی پیدا کنید
• درد همراه با حالت تهوع و استفراغ
• درد همراه با تب و لرز
• خون در ادرار شما
• مشکل دفع ادرار

علل تشکیل سنگ کلیه

تشکیل سنگ کلیه اغلب هیچ دلیل مشخص و معلومی ندارد ، اما چندین عامل ممکن است خطر ابتلای شما را افزایش دهد.

سنگ کلیه وقتی تشکیل می شود که ادرار شما دارای مواد تشکیل دهنده بلور بیشتری مانند کلسیم ، اگزالات و اسید اوریک در مقایسه با مایعات موجود در ادرار ، باشد.

در عین حال ، ادرار شما ممکن است فاقد موادی باشد که مانع از چسبیدن کریستال ها به یکدیگر شده و یک محیط ایده آل برای تشکیل سنگ کلیه ایجاد می کند.

آزمایش نوع سنگ کلیه

دانستن نوع سنگ کلیه به تعیین علت آن کمک می کند و ممکن است سرنخی در مورد چگونگی کاهش خطر ابتلا بدست آورد.

انواع سنگ کلیه شامل موارد زیر است:

1) سنگ‌های کلسیمی

بیشتر سنگ های کلیه سنگ های کلسیمی هستند که معمولاً به شکل اگزالات کلسیم می‌باشند. اگزالات ماده ای است که روزانه توسط کبد ساخته می شود و یا از رژیم غذایی شما جذب می شود. میوه ها و سبزیجات خاص و همچنین آجیل و شکلات دارای محتوای اگزالات بالا هستند.

عوامل رژیم غذایی ، دوزهای بالای ویتامین D ، جراحی بای پس روده و چندین اختلال متابولیکی می توانند غلظت کلسیم یا اگزالات در ادرار را افزایش دهند.

سنگهای کلسیم ممکن است به صورت فسفات کلسیم نیز وجود داشته باشد. این نوع سنگ در شرایط متابولیکی مانند اسیدوز توبولار کلیه بیشتر دیده می شود.

همچنین ممکن است با داروهای خاصی که برای درمان میگرن یا تشنج استفاده می شوند مانند توپیرامات همراه باشد (Topamax، Trokendi XR، Qudexy XR).

 انواع سنگ کلیه

2) سنگ‌های استروویت

سنگهای استروویت در هنگام عفونت ادراری تشکیل می شوند. این سنگ‌ها می توانند به سرعت رشد کرده و کاملاً بزرگ شوند.

3) سنگ‌های اسید اوریک

سنگ های اسید اوریک در افرادی که مایعات زیادی را به دلیل اسهال مزمن یا سوء جذب یا رژیم غذایی با پروتئین بالا و کسانی که دیابت یا سندرم متابولیک دارند ، ایجاد می‌شود.

برخی عوامل ژنتیکی نیز ممکن است خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریک را افزایش دهند.

4) سنگ سیستین
 این سنگ‌ها در افراد مبتلا به اختلال ارثی به نام سیستینوریا ایجاد می شود که باعث می شود کلیه ها بیش از حد یک اسید آمینه خاص را دفع کنند.

عوامل خطر ابتلا به سنگ کلیه

عواملی که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند عبارتند از:

سابقه خانوادگی یا شخصی: اگر کسی در خانواده شما سنگ کلیه داشته باشد ، احتمال ابتلای شما نیز وجود دارد.

کمبود آب بدن: عدم مصرف روزانه آب کافی می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. افرادی که در آب و هوای گرم و خشک زندگی می کنند و کسانی که زیاد عرق می کنند ممکن است در معرض خطر بیشتری نسبت به دیگران باشند.

رژیم های خاص : مصرف رژیم غذایی حاوی پروتئین ، سدیم (نمک) و شکر ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سنگ کلیه را افزایش دهد. این امر به ویژه در مورد رژیم غذایی با سدیم بالا بیشتر صدق می‌کند.

نمک زیاد: نمک زیاد در رژیم غذایی میزان کلسیم مورد نیاز کلیه ها را افزایش می‌دهد و به طور قابل توجهی خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

چاقی : شاخص توده بدن بالا (BMI) ، اندازه کمر بزرگ و افزایش وزن با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه ارتباط دارد.

بیماری های گوارشی و جراحی: جراحی بای پس معده ، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن می‌تواند تغییراتی در روند هضم ایجاد کند که بر جذب کلسیم و آب شما تأثیر می گذارد و باعث افزایش مقادیر سنگ ساز در ادرار می‌شود.

سایر بیماری های پزشکی: مانند اسیدوز توبولار کلیه ، سیستینوریا ، هایپرپاراتیروئیدیسم و عفونت های مکرر دستگاه ادراری نیز می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.

برخی از مکمل‌ها و داروها : مانند ویتامین C ، مکمل های غذایی ، ملین ها (در صورت استفاده زیاد) ، آنتی اسیدهای مبتنی بر کلسیم و داروهای خاصی که برای درمان میگرن یا افسردگی استفاده می شوند ، می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.

انواع روش‌های و آزمایشات تشخیص سنگ کلیه

اگر پزشک به داشتن سنگ کلیه مشکوک شود ، روش ها و آزمایشات تشخیصی سنگ کلیه را تجویز خواهد نمود.

انواع روشهای تشخیص سنگ کلیه 

این آزمایشات شامل:

1) آزمایش خون

آزمایش خون ممکن است مقدار زیادی کلسیم یا اسید اوریک در خون شما را نشان دهد. نتایج آزمایش خون به کنترل کلیه‌های شما کمک می‌کند و ممکن است پزشک را به بررسی سایر شرایط پزشکی سوق دهد.

2) آزمایش ادرار

آزمایش جمع آوری ادرار 24 ساعته ممکن است نشان دهد که شما بیش از حد مواد معدنی سنگ ساز یا مقدار زیادی مواد جلوگیری کننده از سنگ دفع می‌کنید.

برای این آزمایش ، پزشک ممکن است از شما بخواهد که دو مجموعه ادرار را طی دو روز متوالی انجام دهید.

درخصوص آزمایش اسید اوریک بیشتر بدانیم

3) سونوگرافی یا تصویربرداری

آزمایشات سونوگرافی یا تصویربرداری ممکن است سنگ کلیه در دستگاه ادراری را نشان دهد.

توموگرافی رایانه ای با سرعت بالا ممکن است حتی سنگ های ریزی را نیز نشان دهد. اما سونوگرافی ، یک آزمایش غیرتهاجمی است که سریع و آسان انجام می شود ، یکی دیگر از گزینه های تصویربرداری برای تشخیص سنگ کلیه است.

4) آنالیز و آزمایش سنگ‌های دفع شده از کلیه

ممکن است از شما خواسته شود از طریق صافی ادرار کنید تا سنگ هایی که از آن رد می‌شود را جمع آوری کنند. بررسی و آنالیز آزمایشگاهی ، ترکیب سنگ کلیه شما را نشان خواهد داد.

پزشک شما از این اطلاعات برای تعیین علت تشکیل سنگ کلیه استفاده می کند و برنامه ای برای جلوگیری از تشکیل مجدد به شما پیشنهاد می‌دهد.

5) سی‌تی اسکن (CT Scan)

با استفاده از سی‌تی اسکن، تصاویر دقیق‌تر و با وضوح بالا از کلیه‌ها و دیگر بخش‌های دستگاه ادراری به دست می‌آید. این روش در تشخیص سنگ‌های کوچک بسیار موثر است.

6) تصویربرداری با پرتوهای X

این روش کمتر استفاده می‌شود چرا که تمام سنگ‌ها در تصاویر X-ray قابل مشاهده نیستند، اما برای برخی انواع سنگ کارآمد است.

7) رادیوگرافی داخل وریدی (IVP)

در این روش، یک ماده کنتراست در ورید می‌شود و سپس تصاویر X-ray گرفته می‌شود. این روش می‌تواند به نمایش دقیق‌تر محل سنگ در دستگاه ادراری کمک کند.

چه مدت طول می کشد تا سنگ کلیه دفع شود؟

دو عامل وجود دارد که مدت انتظار برای دفع سنگ های کلیه را تعیین می کنند.

1) اندازه

اندازه سنگ عامل اصلی در تعیین دفع طبیعی سنگ کلیه است. 80 درصد سنگ های کوچک تر از 4 میلی متر به خودی خود دفع می شوند.

دفع این سنگ ها به طور متوسط ​​31 روز طول خواهد کشید. سنگ هایی که 4 تا 6 میلی متر هستند به احتمال زیاد به درمان نیاز دارند اما حدود 60 درصد آن ها به طور طبیعی دفع می شوند.

دفع این سنگ ها از کلیه به طور متوسط ​​45 روز طول خواهد کشید.

از بین بردن سنگ های بزرگ تر از 6 میلی متر معمولاً نیازمند درمان دارویی است و تنها حدود 20 درصد این سنگ ها به طور طبیعی دفع می شوند.

دفع طبیعی سنگ هایی با این اندازه احتمالاً یک سال طول خواهد کشید.

2) محل

اندازه عامل اصلی دفع خود به خودی سنگ است اما محل قرارگیری سنگ در حالب نیز تفاوت ایجاد خواهد کرد.

سنگ هایی که در انتهای حالب و نزدیک به محل اتصال آن به مثانه یعنی قسمت انتهایی که به کلیه متصل می شود هستند به احتمال زیاد به خودی خود دفع می شوند.

تحقیقات نشان می دهد که 79 درصد این سنگ ها و تقریباً 48 درصد سنگ های انتهای حالب نزدیک به مثانه به خودی خود و بدون هیچ گونه درمان پزشکی دفع می شوند.

 روشهای تشخیص و درمان سنگ کلیه

آیا راهی برای دفع سریع تر سنگ های کلیه وجود دارد؟

بهترین راه حل خانگی برای کمک به دفع سنگ کلیه نوشیدن مایعات زیاد به ویژه آب ساده و آب مرکبات مانند پرتقال یا گریپ فروت است.

نوشیدن مایعات اضافی باعث افزایش ادرار شده که به حرکت سنگ و جلوگیری از رشد آن کمک می کند.

باید روزانه حداقل 2 تا 3 لیتر آب بنوشید.

سنگ های کوچک تر به خودی خود دفع می شوند اما لازم است برای جلوگیری از رشد آن ها اقداماتی انجام دهید.

این اقدامات شامل خوردن غذاهای کم نمک، کلسیم و پروتئین است.

با این حال تمام این مواد برای عملکرد صحیح بدن ضروری هستند بنابراین درباره یک رژیم غذایی مناسب برای کمک به دفع سنگ با پزشک صحبت کنید.

دفع سنگ کلیه می تواند بسیار دردناک باشد. مصرف داروهای مسکن مانند ایبوپروفن سرعت این روند را افزایش نمی دهد اما به کاهش ناراحتی هنگام دفع سنگ کمک خواهد کرد.

استفاده از یک پد گرما نیز می تواند مفید باشد.

درمان پزشکی غیر جراحی سنگ کلیه

در برخی موارد برای کمک به دفع سنگ به دارو یا یک روش غیرجراحی نیاز است.

داروها و درمان های رایج عبارتند از:

مسدود کننده های کانال کلسیم:

مسدود کننده های کانال کلسیم معمولاً برای فشار خون بالا استفاده می شوند اما برای کمک به دفع سنگ کلیه نیز مؤثر خواهند بود. این داروها مانع از اسپاسم حالب شده و به تسکین درد و همچنین گشاد شدن حالب برای دفع سنگ کمک می کنند.

مسدود کننده های آلفا:

مسدود کننده های آلفا داروهایی هستند که عضلات حالب را شل کرده و به دفع راحت سنگ کمک می کنند.

شل شدن عضلات می تواند به تسکین درد ناشی از اسپاسم حالب نیز کمک کند.

لیتوتریپسی:

لیتوتریپسی یک عمل غیر جراحی است که در آن از امواج صوتی با انرژی بالا (که به آن امواج شوک نیز گفته می شود) برای تجزیه سنگ استفاده می شود.

امواج به سمت محل قرارگیری سنگ کلیه رفته و از بدن عبور می کنند.

با شکسته شدن سنگ قطعات کوچک تر می توانند راحت تر دفع شوند.

احتمالاً یک یا دو روز پس از عمل لیتوتریپسی در بیمارستان بستری خواهید شد.

کمبود آب بدن نیز در صورت ابتلا به سنگ کلیه شایع است و احتمالاً به مایعات داخل وریدی نیاز خواهید داشت.

در صورت استفراغ یا مشاهده سایر علائم کم آبی شدید باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی عمل جراحی لازم است؟

اگر فکر می کنید سنگ کلیه دارید باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

پزشک در صورت وجود سنگ می تواند به شما در تعیین دفع طبیعی سنگ، مصرف دارو یا برداشتن سنگ از طریق جراحی کمک کند.

در برخی شرایط پزشک جراحی برداشتن فوری و بدون دوره انتظار را توصیه می کند.

این اتفاق معمولاً زمانی رخ می دهد که سنگ بیش از حد بزرگ است (بزرگتر از 6 میلی متر) و نمی تواند به طور طبیعی دفع شود و یا مانع جریان ادرار می شود.

اگر سنگ مانع جریان ادرار شود می تواند منجر به عفونت یا آسیب کلیوی شود.

در شرایط دیگر پزشک برای بررسی توانایی دفع سنگ به خودی خود منتظر خواهد ماند.

در این مدت باید برای کنترل تغییر علائم یا بروز علائم جدید مرتباً با پزشک در تماس باشید.

اگر در دوره انتظار سنگ رشد کند دردی غیرقابل کنترل خواهید داشت و یا علائم عفونت مانند تب ایجاد خواهد شد و پزشک عمل جراحی را توصیه می کند.

 روشهای درمان سنگ کلیه

نتیجه نهایی

سنگ کلیه می تواند بسیار دردناک باشد اما اغلب بدون درمان پزشکی برطرف می شود.

اگر فکر می کنید سنگ کلیه دارید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا به شما در انتخاب بهترین روش درمان کمک کند.

به طور کلی هرچه سنگ بزرگ تر باشد دفع آن نیز مدت زمان بیشتری طول خواهد کشید.

شاید بتوانید منتظر بمانید و یا پزشک مداخله پزشکی را توصیه کند.

داشتن سنگ کلیه احتمال تشکیل سنگ کلیه در آینده را افزایش می دهد.

برای کاهش خطر ابتلا به سنگ های دیگر مطمئن شوید به اندازه کافی تا حدی که ادرار زرد یا روشن باشد آب می نوشید و رژیم غذایی کم نمک و حاوی میوه و سبزیجات داشته باشید.