بیماری زخم معده چیست؟
زخم معده بیماری دردناکی است که لذت غذا خوردن را از شما می‌گیرد و وقت و بی‌وقت با دردهای شدید و خفیف آزارتان می‌دهد.
پزشکانی که در جستجوی عامل زخم معده بوده‌اند تا مدت‌ها تصور می‌کردند عواملی مثل مصرف غذاهای تند، استرس، سیگار کشیدن و عادت‌های تغذیه‌ای غلط و مصرف بعضی از داروها تنها دلایل زخم معده‌اند تا اینکه در سال ۱۹۸۲ دانشمندان نوعی باکتری را در مخاط معده کشف کردند و متوجه شدند که این باکتری در معده بسیاری از افراد وجود دارد. آنها این باکتری را «هلیکوباکتر پیلوری» نامیدند.
علت زخم معده چیست؟
هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری متحرک و مارپیچ است و امروزه مهم‌ترین علت زخم معده به شمار می‌آید. این باکتری اغلب در دوران کودکی و از طریق آب و غذا وارد بدن می‌شود و می‌تواند سال‌ها در دستگاه گوارش بماند.
حدود دو سوم جمعیت جهان این باکتری را در بدن خود دارند بدون این که دچار زخم معده شوند. در بعضی موارد این باکتری به لایه پوششی دستگاه گوارش آسیب می‌زند، قسمت‌های آسیب‌دیده در معرض اسید معده قرار می‌گیرند و به زخم تبدیل می‌شوند. در شرایطی که این زخم‌ها دیر درمان شوند، خونریزی، عفونت و التهاب در پی خواهند داشت.
چه عواملی منجر به زخم معده می‌شود؟
زخم معده معمولا به‌دلایلی همچون موارد زیر ایجاد می‌شود:
1) عفونت همراه با باکتری هلیکوباکتری پیلوری؛
2) استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن؛
3)در برخی از مواقع نادر به‌دلیل سندرم زولینگر-الیسون، با افزایش تولید اسید در بدن می‌تواند منجر به زخم معده و روده شود.
علائم زخم معده
شدت علائمی که از این بیمای مشاهده می‌شود، به شدت بیماری بستگی خواهد داشت. رایج‌ترین نشانه‌ای که از زخم معده مشاهده شده، احساس سوزش یا درد در وسط شکم، بین ناف و قفسه سینه است.
به‌طور کلی احساس درد، هنگام خالی بودن معده شدیدتر است و ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
سایر علائم و نشانه‌های زخم معده به شرح زیر است:
در صورتی که علائم زخم معده را حتی خفیف مشاهده کردید، به پزشک متخصص مراجعه کنید. زیرا اگر زخم معده درمان نشود، منجر به مشکلات بدتری خواهد شد. زخم‌ها اگر خونریزی کنند، می‌توانند تهدیدکننده زندگی بیمار باشند.
زخم معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
نحوه تشخیص و درمان به‌شدت نوع زخم ایجاد شده بستگی خواهد داشت. زمانی که به پزشک متخصص مراجعه می‌کنید، او ابتدا در خصوص سوابق بیماری، علائم و نوع داروهایی که مصرف کرده‌اید، سوالاتی خواهد پرسید.
برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری ممکن است آزمایش خون، مدفوع یا آزمایش تنفسی برای بیماران انجام گیرد. آزمایش تنفسی به این صورت است که به شما مایع شفافی داده می‌شود تا بنوشید و در کیسهای نفس بکشید، سپس کیسه بسته می‌شود.
در صورتی که عفونت هلیکوباکتر پیلوری وجود داشته باشد، نمونه تنفسی که از بیمار گرفته شده است، حاوی مقادیر بالایی از دی اکسید کربن خواهد بود.
آزمایشات و روش‌های دیگری که برای تشخیص زخم معده برای بیماران در نظر گرفته می‌شود، شامل موارد زیر است:
بلع باریم
در این آزمایش یک مایع غلیظ سفید رنگ که همان باریم است را باید بنوشید. دستگاه گوارش فوقانی شما پوشانده می‌شود و به پزشک کمک خواهد کرد که معده و روده کوچک با استفاده از اشعه ایکس قابل مشاهده باشد.
آندوسکوپی (EGD)
در این روش آزمایش، یک لوله نازک و سبک از طریق دهان و معده، به قسمت اول روده کوچک وارد می‌شود. این آزمایش برای مشاهده زخم، خونریزی و هر بافتی که غیر طبیعی به نظر برسد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیوپسی آندوسکوپی
یک قسمتی از بافت معده برداشته می‌شود تا بتوانند با نمونه برداشته شده تجزیه و تحلیل را در آزمایشگاه انجام دهند.
درمان زخم معده
درمان بسته به‌علت زخم ایجاد شده در بیمار متفاوت خواهد بود. اغلب زخم‌هایی را که ایجاد می‌شود، می‌توان با درمان‌های ساده و ابتدایی درمان کرد، تنها در برخی از مواقع نادر نیاز به عمل جراحی خواهد بود.
درمان به‌موقع و سریع زخم معده بسیار حائز اهمیت است. در صورتی که دچار خونریزی شده باشید، درمان فشرده‌ای برای شما در نظر می‌گیرند و در اغلب مواقع بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان خواهد داشت.
درمان غیر جراحی زخم معده
اگر زخم معده شما به‌دلیل باکتری هلیکو پیلوری ایجاد شده باشد، به آنتی بیوتیک و داروهای مهارکننده مانند پمپ پروتون (PPI) نیاز خواهید داشت. PPI، سلول‌های تولیدکننده اسید معده را مسدود خواهد کرد.
علاوه بر این روش درمان، پزشک ممکن است هر یک از موارد زیر را توصیه کند:
علائم زخم معده ممکن است با درمان به سرعت بهبود یابد. اگر علائم ناشی از این بیماری در شما بهبود نیافته است، باید به مصرف داروهای تجویز شده ادامه دهید. این نکته جهت از بین بردن همه باکتری‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.
عارضه جانبی که از داروها برای درمان زخم معده مشاهده می‌شود شامل موارد زیر است:
این عوارض در اغلب مواقع به‌صورت موقتی ایجاد می‌شود. اگر هر یک از این عارضه‌های جانبی منجر به ناراحتی شدید در شما شود، باید در خصوص تغییر دارو با پزشک صحبت کنید.
رژیم غذایی سالم برای زخم معده
در گذشته اینگونه تصور می‌شد که رژیم غذایی می‌تواند منجر به زخم معده شود؛ اما، امروزه این موضوع را باور ندارد، به‌طور کلی با داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌توانید تا حدی این بیماری را کنترل کنید.
رژیم غذایی که حاوی مقادیر زیادی از میوه، سبزیجات و فیبر باشد، بسیار مفید است. همچنین مصرف برخی از مواد غذایی می‌تواند جهت مقابله با هلیکوباکتر پیلوری موثر باشد.
این مواد غذایی شامل موارد زیر است:
علاوه بر این موارد باید از مصرف برخی از مواد غذایی پرهیز کنید. از آنجایی که افراد مبتلا به زخم معده ممکن است با مشکلاتی مانند رفلاکس اسید معده مواجه باشند، بهتر است تا زمانی که زخم معده، بهبود نیافته است از غذاهای پرادویه یا ترش پرهیز کنید.
درمان‌های خانگی برای رفع زخم معده
موارد زیر ممکن است به کاهش اثرات هلیکوباکتر پیلوری موثر عمل کند. این راهکارهای خانگی شامل موارد زیر است:
درمان گیاهی زخم معده
تحقیقات نشان داده است که مصرف برخی از داروهای گیاهی می‌تواند در کنترل زخم معده بسیار مفید و موثر باشد.
فلاونوئیدها
این ماده مغذی در میوه و سبزیجات مانند:
می‌تواند در مبارزه با باکتری‌ها بسیار موثر باشد.
شیرین بیان
تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان داده است که شیرین بیان می‌تواند در بهبود زخم معده بسیار موثر باشد.
پیشگیری از زخم معده
برای جلوگیری از انتشار باکتری‌هایی که ممکن است باعث زخم معده شوند، باید دستان خود را به‌طور منظم با آب و صابون بشویید. همچنین باید هر مواد غذایی را که از بیرون تهیه می‌کنید، به خوبی تمیز کنید و کاملا بپزید.
جهت جلوگیری از ایجاد زخم ناشی از NSAID ها، استفاده از این داروها را باید متوقف کرده یا تا حد امکان محدود کنید. بهتر است در این باره با پزشک متخصص مشورت داشته باشید.
قرص های زخم معده
همانطور که گفته شد زمانی که به پزشک مراجعه می‌کنید، بسته به شدت بیماری درمانی متناسب با شرایط بیمار در نظر گرفته می‌شود. ممکن است پزشک برای تجویز دارو قرص‌هایی همچون موارد زیر را برای بیماران تجویز کند:
آنتی بیوتیک برای درمان زخم معده ناشی از هلیکوباکتر پیلوری
اگر هلیکوباکتر پیلوری در دستگاه گوارش یافت شود، پزشک ممکن است ترکیبی از آنتی بیوتیک‌ها را برای از بین بردن باکتری‌ها برای بیمار تجویز کند. مواردی که ممکن است تجویز شود به شرح زیر است:
غذاهایی که جهت درمان زخم معده باید خودداری کنید
در بعضی از افراد برخی از غذاها می‌تواند قسمت تحتانی مری یا اسفنکتری مری تحتانی را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به بازگشت محتویات معده به داخل مری شود.
این روند می‌تواند منجر به آسیب به مری، سوزش معده، سوء هاضمه و ناراحتی‌های دیگر شود. برای کاهش درد ناشی از رفلاکس اسید معده ممکن است لازم باشد هر یک از موارد زیر را محدود کنید:
قهوه و سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار
استفاده الکل چه در آقایان و چه در خانم‌ها منجر به التهاب معده می‌شود. همچنین الکل می‌تواند قسمت تحتانی مری را شل کند و خطر ابتلا به رفلاکس اسید معده را افزایش دهد.
