انواع بیماری های مقعدی
1) بواسیر (هموروئید)
✅بیماری بواسیر در مقعد به علت اتساع و التهاب شریان‌ها و وریدهاى واریسى (وریدهاى متسع شد ه) است. مقعد توسط شبکه‌اى از عروق خونى احاطه شده است که ممکن است در اثر فشار به سمت بیرون متسع و متورم شوند. این فشار از یبوست و زور زدن هنگام اجابت مزاج ناشى مى‌شود. بواسیر ممکن است داخلى یا خارجى باشد
✅بواسیر خارجى از سوراخ مقعد به‌طرف بیرون برجستگى پیدا مى‌کند و مى‌توان به‌راحتى آن را به شکل برآمدگى‌هاى کوچک و نرم لمس کرد. بواسیر داخل حتى اگر به داخل مجراى مقعد برجستگى پیدا کند به‌راحتى لمس نمى‌شود.
✅این نوع بواسیر باعث احساس اجابت مزاج ناکامل مى‌شود. اتساع این وریدها باعث کندى جریان خون مى‌شود و تشکیل لخته (ترومبوز) را تسهیل مى‌کند. لخته‌شدن باعث تورم و درد بیشتر به‌ویژه هنگام اجابت مزاج مى‌شود. اگر یک رگ متورم پاره شود، خونریزى که گاهى بسیار زیاد است، بروز مى‌کند. با بهبودیافتن بواسیر معمولاً خارش یک ویژگى بارز مى‌شود.
درمان بواسیر (هموروئید)
مرسوم‌ترین درمان بواسیر لخته (ترومبوز) شده نشستن در آب گرم چندین بار در روز است. مقعد خود را از طریق شستن با آب گرم و صابون، تمیز و عارى از مواد مدفوعى نگه دارید. مواد پاک‌کنندهٔ مقعد مثل تاکس (Tucks) و کرم‌هاى پاک‌کننده مانند بالنئول شیاف‌ها فایدهٔ مشخصى ندارند و باید از آنها پرهیز کرد. براى پیشگیرى از بواسیر، مدفوع خود را نرم نگه دارید تا واردشدن آسیب هنگام اجابت مزاج را به حداقل برسانید .
✅اگر درمان خانگى باعث تسکین سریع بواسیر حاد و ملتهب نشد، جراح مى‌تواند با باز کردن رگ لخته (ترومبوز) شده و برداشتن لخته به‌سرعت مشکل را برطرف کند. بواسیر داخلى را مى‌توان توسط بستن با بند درمان کرد.
✅در این روش یک‌بند لاستیکى دور رگ برجسته شده انداخته و در محل باقى گذاشته مى‌شود تا این رگ خودبه‌خود بیفتد. همچنین در این عروق مى‌توان مادهٔ ایجادکنندهٔ تصلب تزریق کرد و به‌این‌ترتیب وریدهاى متسع را مسدود نمود. این عمل به تصلب درمانى (اسکلروتراپی) معروف است.
✅ اشعه لیزر و جراحى با کمک ایجاد سرما (انجماد) نیز براى مسدودکردن عروق متسع به کار مى‌روند. اگر این اقدامات موفق نبود، جراحى آخرین راه چاره است.
2) خارش مقعد
پوست اطراف مقعد حساس است و به نظر مى‌رسد که استعداد طبیعى براى ایجاد خارش دارد.
علل بسیارى براى خارش مقعد وجود دارد که عبارت‌اند از:
- واکنش‌هاى حساسیتی
- آنتىی بیوتیک‌هاى خوراک
- عفونت‌های قارچی
- انگل‌ها، بواسیر
- عدم رعایت بهداشت مقعد
مورد آخر احتمالاً شایع‌ترین علت است.
درمان خارش مقعد
بعد از اجابت مزاج ناحیهٔ مقعد را با پنبه جاذب رطوبت (در صورت لزوم آن را با آب ساده مرطوب کنید) تمیز کنید. از به‌کاربردن صابون خوددارى کنید زیرا باعث خشکى پوست و بدتر شدن خارش مى‌شود. درصورتی‌که از رطوبت زیاد رنج مى‌برید از پودر تالک (هرگز نشاستهٔ غلات را به کار نبرید) بین کپل‌هاى خود استفاده کنید.
✅از زیرپوش و لباس‌خواب گشاد و جاذب رطوبت استفاده کنید.
✅خارش مقعد در کودکان ممکن است در اثر کرمک ایجاد شود. کودکان معمولاً از طریق بلع تخم‌هایی که توسط کودک دیگر یا یک حیوان دست‌آموز مبتلا دفع مى‌گردد، دچار کرمک مى‌شوند.
✅این کرم‌هاى سفید و نازک بعداً در روده از تخم بیرون مى‌آیند، بالغ مى‌شوند و در اطراف مقعد تخم‌گذارى مى‌کنند و باعث خارش شدید به‌ویژه در شب‌ها مى‌گردند. از طریق چسباندن یک قطع چسب نوارى روى مقعد کودک هنگام صبح و قبل از اجابت مزاج و معاینه آن از نظر وجود تخم‌هاى ریز و سفد، مى‌توان به وجود آنها پى برد.
✅اگر پزشک وجود کرمک را اثبات کرد همهٔ خانواده باید براى ریشه‌کن‌کردن کرمک با دارو درمان شوند. شما باید کلیهٔ لباس‌هاى کودک و ملافه‌هاى تختخواب او را بشویید. حیوانات دست‌آموز باید توسط دامپزشک درمان شوند.
2) شقاق مقعد و فیستول
شقاق مقعد شکافى روى پوست ظریف مجراى مقعد است که معمولاً در اثر دفع مدفوع سفت ایجاد مى‌شود. این شقاق بعداً عفونى مى‌شود و باعث درد و خارش مى‌گردد. خوددرمانى این عارضه مشابه بواسیر است .
فیشر آنال یا شقاق مقعد یک بیماری است که به صورت زخمی در مخاط ناحیه مقعد خود را نشان میدهد، این زخم در محل تقاطع مخاط و پوست ناحیه مقعد و به طرف ناحیه مقعد و خط دندانهای پدیدار میگردد. بیشتر اوقات در ناحیه میانی خلفی ظاهر میشود و گاهی در قسمت میانی قدامی ولی ممکن است در هر قسمتی از اطراف مقعد ظاهر شود.
زخم فیشر باعث درد شدید در هنگام دفع مدفوع و بعد از دفع مدفوع میشود و از دیگر علائم فیشر ، خونریزی در هنگام دفع مدفوع نیز شایع است فیشرهائی که در محلهای غیرعادی و متعدد باشند ممکن است در بدخیمیها و بیماریهای التهابی روده و یا سیستمیک دیده شود، مثلاًدر عفونتHIV، بیماریهای عفونی مثل توبرکولوز و یا سفیلیس دیده شود. در تروماها و آسیب ها هنگام روابط جنسی و یا شیمی درمانی هم ممکن است دیده شود.
✅فیستول مقعد مجراى ارتباطى باریکى است که بین مجراى مقعد و پوست اطراف سوراخ مقعد ایجاد مى‌شود. تخلیه چرک از این مجرا ممکن است باعث تحریک و خارش گردد. یک آبسهٔ زمینه‌اى مقعد ممکن است کاملاً دردناک باشد. به پزشک مراجعه کنید. این فیستول باید احتمالاً باز و تخلیه گردد.
✅سینوس پیلونیدال (حفرهٔ ناشى از به دام افتادن مو)
این عارضه هنگامى بروز مى‌کند که موها در زیرپوست بین کپل‌ها (معمولاً زیر نوک استخوان خاجى و در ناحیه دنبالچه) به دام مى‌افتند. هنگامى که این موها عفونى مى‌شوند آبسهٔ کوچکى تشکیل مى‌شوند که بعداً از حفرهٔ خود به سطح پوست تخلیه مى‌گردد.
معمولاً این حفره با شستشو با آب گرم و شامپو بچه + تمیزکردن کامل ناحیه دو یا سه بار در روز همراه با مصرف آنتی‌بیوتیک بهبود مى‌یابد. اگر این حفره باقى بماند یا عود کند مى‌توان آن را از طریق جراحی برداشت.
3) فیشر آنال یا شقاق مقعد
علت بیماری شقاق مقعد چیست ؟
علت این بیماری، ایجاد خراشیدگی در پوست مقعد به دنبال اسهال سخت ویاطولانی مدت یا یبوست است . این خراشیدگی باعث انقباض عضله داخلی مقعد می شود واین انقباض باعث ایجاد درد شدید می شود.
علائم بیماری شقاق مقعد چیست ؟
افراد مبتلا به این بیماری معمولا” با درد هنگام اجابت مزاج مراجعه می کنند و گاهی نیز از خروج چند قطره خون همزمان با اجابت مزاج شاکی هستند. بعضی از بیماران از درد شدیدی که چند ساعت پس ازاجابت مزاج تداوم دارد شاکی هستند . البته باید بیماران بدانند که علیرغم درد شدید و همراهی با خونریزی، این عارضه بیماری خطرناکی نیست.
انواع بیماری شقاق مقعد
زخم مقعد دو نوع حاد و مزمن دارد . در نوع حاد ، زخم سطحی است و۹۰درصد موارد با درمان دارویی بهبود حاصل می شود . افراد مبتلا به انواع مزمن سابقه چندین مرتبه درد های مشابه دارند و زخم آنها عمقی است و با برجستگی پوستی در مجاور مقعد همراه است. درمان این گروه افراد مشکل تر است و امکان این که به جراحی نیاز پیدا کنند بیشتر است .
روش درمان شقاق مقعد
برای درمان این بیماری چند روش وجود درد که بطور همزمان استفاده می شوند و تا تاثیر کامل، به حدود ده روز تا یک ماه زمان نیاز است .
الف) استفاده از موادی که حجم مدفوع را زیاد می کنند و باعث نرم شدن مدفوع می شوند : با رعایت رژیم غذایی حاوی مواد غذایی فیبردار مانند کلم ، کاهو ، خیار، سیب همراه پوست آن ، میوه جات ، خاکشیر محلول در آب، اسفرزه محلول در آب ، انجیر خشک که آب انداخته شده است و یا دارو هایی مثل پسیلیوم ، شربت لاکتولوز یا شربت منیزیم می توان به این هدف دست یافت.
ب) نشستن در لگن آب گرم روزانه سه تا پنج مرتبه و هر بار به مدت حدود ده دقیقه.
پ) استفاده از داروهای کاهش دهنده درد که شامل پماد بی حسی لیدو کائین بطور موضعی یا داروهای مسکن خوراکی است .
ت) استفاده از داروهایی که باعث افزایش خونرسانی به این ناحیه می شوند مانند پماد نیترو گلیسیرین. این پماد با اتساع عروق خونی ناحیه مقعد باعث افزایش خونرسانی به آن می شود و در نتیجه به ترمیم زخم سرعت می بخشد. البته استفاده از این دارو در بعضی افراد باعث سوزش در محل استفاده یا سر درد می گردد. روش استفاده از آن بطور موضعی روی زخم مقعد دو الی سه مرتبه در روز است .
درمانهای فوق تقریبا” همیشه باعث بهبود فیشر حاد می شوند ولی در فیشر مزمن فقط در نیمی ا ز موارد باعث رفع علائم می شود و بقیه افراد نیاز به جراحی دارند.
روش درمان در انواع مزمن شقاق مقعد چگونه است ؟
انواع مزمن که به به درمان دارویی جواب ندهند باید تحت جراحی قرار گیرند . روش جراحی به این صورت است که قسمتی از عضله داخلی مقعد که دچار انقباض شده است برش زده می شود. این امر باعث می گردد که انقباض رفع شود و درد بیمار ازبین برود . پس از رفع درد ، زخم مقعد تدریجا” بهبود خواهد یافت. پس از عمل درد مربوط به بیماری از بین می رود ولی درد مربوط به برش و انجام جراحی تا چند روز تداوم دارد.
آیا عمل جراحی شقاق مقعد با عارضه ای همراه است ؟
بله .انجام جراحی در بعضی افراد باعث بی اختیاری مختصری در دفع گاز می شود که تدریجا پس از چند ماه مرتفع خواهد شد . در بعضی افراد خونریزی تداوم خواهد داشت که پس از دو هفته رفع می شود و بعضی افراد پس از عمل احتباس ادرار پیدا می کنند که پس از ۲۴ ساعت رفع می شود.
مدت بستری چقدر است ؟
پس از عمل جراحی چه مدت استراحت در منزل نیاز است ؟
مدت بستری بین نیم تا یک روز است و مدت استراحت در منزل بین سه تا پنج روز می باشد.
پس از عمل چه اقداماتی را باید انجام داد ؟
پس از عمل تا حدود یک ماه روشهای درمانی ارائه شده در قسمت درمان انواع حاد فیشر را باید بکار بست .
آیا درمان دیگری هم برای انواع مزمن شقاق مقعد وجود دارد ؟
بله . با تزریق دارویی به نام بوتولونیوم ((بوتاکس )) به طور موضعی به داخل عضله مقعد ، می توان انقباض آن را رفع نمود . تاثیر این روش پس از حدود یک هفته ظاهر می شود و احتمال بازگشت بیماری نیز وجود دارد که نیاز به تزریق مجدد را الزامی می کند هزینه مربوط به تهیه این دارو به نسبت زیاد است .
تحقیقات نشان میدهد تزریق بوتیلیوم توکسین بهترین طریق درمان غیرتهاجمی فیشر آنال است که نتایجی شبیه عملهای جراحی قطع اسفنکتر را دارد. درمان غیرتهاجمی فیشر آنال به طریق استفاده از بوتیلیوم توکسین نتایجی مشابه عمل جراحی تهاجمی فیشر آنال دارد.
با در نظر گرفتن مدت عمل – راحتی استفاده از بوتیلیوم توکسین – هزینه درمانی – عوارض بسیار کم بعد از عمل میتوان این طریق درمانی غیرتهاجمی را انتخاب کرد.
رژیم غذایی در بیماری فیشر (شقاق مقعد)
فیشر یا شقاق مقعد ترک و یا زخمی است که در ناحیه ابتدای مقعد رخ می دهد که بسیار دردناک بوده و گاهاً با خونریزی مختصر موقع اجابت مزاج همراه است. علل ایجاد این زخم متفاوت است ولیکن در اکثر بیماران با تغییر اجابت مزاج از قبیل یبوست و یا اسهال شدید همراه است که در این مورد هم تاثیر رژیم غذایی در بیماری فیشر(شقاق مقعد) مطرح می شود.
فیشر به دو فرم حاد و مزمن دیده می شود. فیشر حاد زمانی است که علایم طی۶ هفته اخیر شروع شده است و با درد شدید مقعد به خصوص در موقع اجابت مزاج شروع شده و زخم به صورت حاد است. درمان شقاق حاد به صورت مراقبتی و سرپایی است. اکثراً با تغییر عادات غذایی و مصرف فیبر و سبزیجات و تنظیم عادات اجابت مزاج و استفاده از پمادهای شل کننده بی حس کننده درمان می شود.
فیشر مزمن وقتی است که علایم فیشر طولانی شود و گاهاً علایم تکرار شود در این حالت فیشر مزمن می شود در این حالت اکثراً یک زائده پوستی نیز در لبه مقعد ایجاد می شود که در این صورت اکثراً نیاز به درمان های بیشتر از قبیل جراحی دارد.
درمان جراحی شقاق مقعد به هیچ عنوان باعث بی اختیاری در دفع نمی شود . در بعضی افراد خونریزی تداوم خواهد داشت که پس از دو هفته رفع می شود . مدت بستری به صورت روزانه است و مدت استراحت در منزل بین سه تا پنج روز می
شایع ترین محل زخم مقعد در قسمت خلفی است و از نظر بروز فیشر در بین زنان و مردان هر دو به یک اندازه شایع است به خصوص در افراد بالغ جوان شایع تر مشاهده می شود ولیکن این بیماری از نوزادان تا افراد مسن را گرفتار می کند.
رژیم غذایی در بیماری شقاق مقعد
شقاق مقعد پس از التیام زخم مربوطه در صورت اجابت مزاج سخت به سهولت عود میکند.لذا بیمار باید پس از رفع درد و خونریزی باز هم به رعایت رژیم غذایی جهت جلوگیری از یبوست توجه زیادی داشته باشد.
• غذای پر فیبر مصرف کنید. مصرف نان سبوس‌دار، میوه جات و سبزیجات از قبیل کاهو، آلو، گلابی و انجیر.
• مایعات به مقدار فراوان نوشیده شوند.
• فعالیت بدنی داشته باشید.
• غذا را با آرامش بجوید.