سرطان چیست؟
سرطان ناشی از رشد غیرطبیعی سلول ها در نقاط مختلف بدن می باشد و متاسفانه این بیماری، سن و سال نمی شناسد. تشخیص سرطان در هر سنی ناراحت کننده است، به خصوص وقتی بیمار یک کودک باشد.
انواع سرطان در کودکان، اغلب با انواع سرطان در بزرگسالان متفاوت است. همچنین، معمولاً علت وقوع سرطان در کودکان، بر خلاف بزرگسالان، ارتباطی با سبک زندگی و عوامل محیطی ندارد.
سرطان علت اصلی مرگ و میر کودکان و نوجوانان در سراسر جهان است. در کشورهای ثروتمند و پیشرفته، بیش از 80 درصد کودکان مبتلا به سرطان بهبود می یابند، اما در برخی کشورهای کم درآمد تنها 20 درصد کودکان سرطانی درمان می شوند.
دلایل پایین آمدن میزان بقا در کشورهای عقب افتاده شامل عدم توانایی در تشخیص دقیق، درمان غیر قابل دسترس، ترک درمان، مرگ ناشی از عوارض جانبی و عود بیش از حد سرطان است که بخشی از آن به دلیل عدم دسترسی به داروهای اساسی و فناوری هایی است که هر یک از آنها را تحت تأثیر قرار می دهد.
چه عواملی باعث سرطان در کودکان می شوند؟
سرطان در هر سنی در افراد رخ می دهد و می تواند هر قسمتی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد. در صورت عدم درمان مناسب و یا تشخیص به موقع توسط بهترین متخصص انکولوژی، سرطان گسترش یافته و به دیگر بخش های بدن حمله کرده و منجر به موارد غیرقابل جبران می شود.
اطلاعات فعلی حاکی از این است که تقریباً 10 درصد کودکان مبتلا به سرطان به دلیل عوامل ژنتیکی استعداد دارند. برای شناسایی عوامل موثر بر رشد سرطان در کودکان، تحقیقات زیادی در حال انجام است. با این وجود، برخلاف سرطان در بزرگسالان، اکثریت قریب به اتفاق سرطان های کودکان علت مشخصی ندارد.
مطالعات زیادی در راستای شناسایی علل سرطان در دوران کودکی انجام شده است، اما تعداد بسیار کمی از سرطان ها در کودکی به دلیل عوامل محیطی یا سبک زندگی ایجاد می شود.
با این حال اغلب در کشورهای کم درآمد برخی از عفونت های مزمن از عوامل خطر ابتلا به سرطان در دوران کودکی می باشند به عنوان مثال: HIV، ویروس اپشتین-بار و مالاریا خطر برخی سرطان های دوران کودکی را افزایش می دهند. سایر عفونت ها در کودکی ممکن است ریسک ابتلا به سرطان در بزرگسالی را افزایش دهند.
واکسیناسیون و پیگیری روش های دیگر از جمله تشخیص به موقع یا غربالگری برای کاهش عفونت های مزمن منجر به سرطان، چه در کودکی و چه در بزرگسالی بسیار مهم است.
انواع سرطان در کودکان
انواع سرطان هایی که بیشتر در کودکان اتفاق می افتد با مواردی که در بزرگسالان مشاهده می شود، متفاوت است.
شایع ترین سرطان های کودکان عبارتند از:
- سرطان خون
- تومورهای مغز و نخاع در اطفال
- نوروبلاستوما
- تومور ویلمز
- لنفوم (هوچکین و غیرهوچکین)
- رابدومیوسارکوم
- رتینوبلاستوما
- سرطان استخوان (استئوسارکوم و سارکوم یوئینگ)
در موارد بسیار نادر، کودکان حتی ممکن است به سرطان هایی مبتلا شوند که شیوع آن در بزرگسالان بسیار بیشتر اتفاق می افتد.
علائم و نشانه های سرطان در کودکان
کودکان مبتلا به سرطان ممکن است علائم یا نشانه های متفاوتی داشته باشند که بسیاری از آنها مشابه بیماری های شایع کودکان است. علاوه بر این، گاهی اوقات کودکان مبتلا به سرطان هیچ یک از این تغییرات را نشان نمی دهند. به هر حال، تشخیص سرطان در کودکان بسیار دشوار است.
برخی از علائم سرطان در کودکان عبارت است از:
- کاهش وزن بدون دلیل و مداوم
- سردرد همراه با استفراغ صبح زود
- افزایش تورم یا درد مداوم در استخوان ها، مفاصل، کمر یا پاها
- وجود توده به خصوص در شکم، گردن، قفسه سینه، لگن یا زیر بغل
- ایحاد کبودی، خونریزی یا بثورات بیش از حد
- عفونت های مداوم
- رنگ مایل به سفید در پست مردمک چشم
- تهوع مداوم یا استفراغ بدون تهوع
- خستگی مداوم یا رنگ پریدگی محسوس
- تغییرات چشم یا بینایی که به طور ناگهانی رخ دهد و ادامه یابد
- تب های مکرر یا مداوم با علت ناشناخته
- خستگی مداوم یا رنگ پریدگی محسوس کودک از علائم ابتلا به سرطان
تشخیص به موقع سرطان در کودکان
از آنجا که به طور کلی جلوگیری از سرطان در کودکان امکان پذیر نیست، موثرترین راهکار برای کاهش سرطان در کودکان، تمرکز بر تشخیص سریع و به دنبال آن درمان موثر است.
تشخیص زود هنگام سرطان از سه مولفه تشکیل شده است:
- آگاهی خانواده ها و دسترسی به مراقبت ها
- ارزیابی بالینی، تشخیص و مرحله بندی (تعیین میزان شیوع سرطان)
- دسترسی به درمان
با تشخیص زود هنگام سرطان در کودکان می توان پیشرفت های چشمگیری در درمان کودکان مبتلا به سرطان ایجاد کرد. تشخیص صحیح برای درمان کودکان مبتلا به سرطان ضروری است، زیرا هر سرطان به رژیم درمانی خاصی نیاز دارد که شامل جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی می باشد.
درمان سرطان در کودکان
دسترسی به تشخیص موثر، داروهای ضروری، آسیب شناسی، فرآورده های خونی، پرتودرمانی، مراقبت های روانی و… در سراسر جهان متغیر و نابرابر است. با این حال، درمان بیش از 80 درصد کودکان مبتلا به سرطان، در اغلب موارد با داروهای عمومی ارزان قیمت لیست شده داروهای ضروری WHO امکان پذیر است. کودکانی که درمان را در بهترین کلینیک شیمی درمانی در تهران کامل می کنند، نیاز به مراقبت مداوم برای کنترل عود سرطان و کنترل هر گونه مسمومیت مرتبط با درمان دارند.
مراقبت های تسکینی
این مراقبت علائم ناشی از سرطان را تسکین می دهد و کیفیت زندگی بیماران و خانواده های آنها را بهبود می بخشد. همه کودکان مبتلا به سرطان قابل درمان نیستند، اما تسکین درد و رنج برای همه امکان پذیر است. مراقبت های تسکینی کودکان باید به طور مناسب به عنوان یک مولفه اصلی مراقبت های جامع از زمان تشخیص بیماری در نظر گرفته و در طول درمان نیز ادامه داشته باشد.
جمع بندی
با توجه به اینکه سرطان در هر سنی ممکن است رخ دهد، احتمال ابتلا به سرطان در کودکان نیز زیاد می باشد. تنها چیزی که می تواند کودکان سرطانی را نجات دهد، تشخیص به موقع سرطان و پیگیری راه های درمان است. اما متاسفانه در برخی از کشورهای کم درآمد و جهان سوم امکانات کافی جهت تشخیص به موقع سرطان و درمان کودکان سرطانی نیست و این خود عاملی است که منجر به آمار بالای مرگ و میر در کودکان می شود. در صورتی که فرزند مبتلا به سرطان دارید، می توانید با مراجعه به متخصصین مربوطه، در راستای درمان فرزند خود اقدام نمایید.
منبع:دکتر مریم میرزایی مقدم